Tienduizenden missen voordeel door niet gebruik reisaftrek

De gedachte achter de reisaftrek is simpel en krachtig: neem de trein naar het werk en betaal minder belasting. Toch maken tienduizenden mensen er geen gebruik van, ofschoon ze er wel recht op hebben. Waarom?

Dankzij de reisaftrek mochten 26.500 mensen in Nederland hun inkomstenbelasting over 2021 verlagen. Gemiddeld ging het om een bedrag van 484 euro. Leuke meevaller, nietwaar? Toch maken nog eens tienduizenden mensen geen gebruik van deze aftrekpost, hoewel ze er wel voor in aanmerking komen. Die opmerkelijke conclusie trekt het ministerie van Financiën op basis van haar onderzoek naar de aftrekpost.

De reisaftrek is ooit bedacht met een goede reden. Mensen die met de trein naar hun werk gaan, worden beloond met een belastingvoordeel. Goed voor het milieu en de portemonnee dus. De regeling is bedoeld als een vangnet voor werknemers die van hun baas geen (volledige) vergoeding ontvangen voor het woon-werkverkeer. Als ze aan een aantal regels voldoen, kunnen ze aanspraak maken op de reisaftrek.

In dat geval trekt de Belastingdienst een vast bedrag van het inkomen af. Over dat bedrag is geen belasting verschuldigd. De voorwaarden zijn als volgt: je kunt alleen kosten voor woon- werkverkeer aftrekken; de ov-afstand van woning naar werk moet langer dan tien kilometer zijn; je moet minstens veertig dagen per jaar naar je vaste werkplek reizen; je werkgever vergoedt de kosten niet (helemaal).

28 cent

Je mag niet de werkelijke reiskosten aftrekken. De Belastingdienst hanteert vaste bedragen, die afhangen van het aantal kilometers en het aantal dagen per week. Wie bijvoorbeeld in 2024 één dag per week tussen de veertig en vijftig kilometer met het ov reist om op zijn werk te komen, mag bij zijn belastingaangifte over 2024 hoogstens 498 euro aftrekken. Dat is het maximale bedrag in dit voorbeeld, omdat de eventuele reiskostenvergoeding van de werkgever in mindering moet worden gebracht.

De aftrek komt neer op 28 cent per kilometer van de enkele reisafstand. Des te vaker per week naar het werk wordt gereisd, des te groter het voordeel. Wie vier dagen per week een afstand van meer dan tachtig kilometer enkel overbrugt, kan aanspraak maken op de hoogste aftrek: 2578 euro (2024). Maar desondanks blijft de aftrek ver onder de werkelijke kosten. In de meeste gevallen wordt niet eens 20 procent van de ov-kosten gedekt, becijfert het ministerie van Financiën.

Mogelijk is de beperkte vergoeding van de kosten reden voor veel mensen om niet eens naar de aftrekpost te kijken. Zeker als ze niet op een houtje hoeven te bijten. Dat blijkt ook uit de gegevens die het ministerie heeft van de mensen die wel de moeite doen om reisaftrek te claimen. In ruim 70 procent gaat het om mensen die minder dan modaal verdienen. Verder is twee derde jonger dan veertig jaar.

Lucratiever

Alles overziend is de reisaftrek ‘waarschijnlijk niet doeltreffend’, menen de ambtenaren van Financiën. Omdat het voordeel veel lager is dan de werkelijke kosten, is het ‘niet aannemelijk’ dat veel mensen vanwege de reisaftrek voor het openbaar vervoer zullen kiezen. Laat onverlet dat tienduizenden hoe dan ook geld laten liggen. Dat is dan toch weer jammer. Of zou het komen omdat het invullen van de belastingaangifte een obstakel is? Zo wordt gevraagd naar de reishistorie en een reisverklaring van ov-bedrijf of werkgever.

Omdat de reisaftrek in zijn huidige vorm niet doeltreffend is, zou het zomaar kunnen dat die beëindigd wordt. Tenzij Den Haag van oordeel is dat de regeling juist lucratiever moet worden om meer werknemers uit de auto te halen.